زباله و پسماند های تولید شده توسط انسان ها، در صورتی که به شیوه درست مدیریت نشوند، می توانند مشکلات زیادی برای محیط زیست و بهداشت جامعه ایجاد کنند. در ادامه این مطلب همراه ما باشید تا به بررسی تاریخچه مدیریت پسماند در ایران و جهان بپردازیم:
- منظور از پسماند چیست؟
- تاریخچه مدیریت پسماند در جهان
- تاریخچه مدیریت پسماند در ایران
- اهمیت مدیریت زباله و پسماند ها
کنترل و مدیریت زباله و پسماند های شهری، وظیفه ای است که باید با استفاده از تکنولوژی های به روز دنیا و به کمک نیرو های متخصص و آموزش دیده انجام شود. به طور مثال نخاله های ساختمانی که حجم زیادی از زباله های شهری را تشکیل می دهند، در صورتی که در محل مناسب دفن نشوند تاثیرات مخرب بسیاری بر محیط زیست و بهداشت عمومی خواهند گذاشت. برای پیدا کردن محل مناسب دفن نخاله نیز باید از دانش افراد متخصص کمک گرفته شود. نحوه جمع آوری نخاله ساختمانی یکی دیگر از مواردی است که باید با مدیریت و تدبیر مسئولانه و همچنین تکنولوژی های به روز دنیا انجام شود.
منظور از پسماند چیست؟
طبق توصیف سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD)، به موادی که در طی فعالیت های انسانی تولید شده و نیازی به آن ها نیست، در حالی که دفع یا پردازش آن ها ضروری است پسماند گفته می شود. به طور کلی پسماند و زباله ها را می توان بر اساس موارد مختلفی مثل حالت فیزیکی، نوع مواد تشکیل دهنده، منبع تولید و … دسته بندی کرد.
یکی از مشکل ساز ترین انواع پسماند ها، زباله های خانگی می باشند. از آنجایی که مواد تشکیل دهنده این نوع زباله ها دارای تنوع بسیاری می باشد، مدیریت کردن آن ها بسیار دشوار می باشد. اما پسماند های تولید شده در صنایع مختلف مانند کشاورزی و ساختمان سازی، معمولا تنوع زیادی نداشته و یکنواخت می باشد، به همین دلیل پیدا کردن یک شیوه صحیح برای مدیریت آن ها آسان تر خواهد بود.
تاریخچه مدیریت پسماند در جهان
در دهه 30 میلادی بود که مفهوم امروزی مدیریت پسماند در کشور های توسعه یافته و صنعتی عنوان شد، اما حدودا تا سال 1970 میلادی، پسماند ها مواد دور ریختی و بدون استفاده ای تعریف می شدند. به مروز زمان آگاهی مردم جهان در این زمینه بالا رفت و تاریخچه مدیریت پسماند ها با توجه به مسائل مختلف سیاسی، زیست محیطی، اقتصادی و … شکل گرفت.
در آن سال ها یکی از پر اهمیت ترین دلایل مدیریت پسماند ها، مسئله صرفه جویی در انرژی و منابع بود که در نتیجه آن فرآیند بازیافت پسماند ها جایگاه ویژه ای پیدا کرد. توسعه پایدار مفهومی بود که در بین سال های 1980 تا 1990 ارائه شد و افراد کاردان به این نتیجه رسیدند که مدیریت پسماند ها باید با در نظر گرفتن اجتماع، محیط زیست و اقتصاد انجام شود.
تاریخچه مدیریت پسماند در ایران
علی رغم اینکه تاریخ تاسیس اولین شهرداری در ایران به بیش از 100 سال پیش بر می گردد، تا چند دهه اخیر اهمیت زیادی به مدیریت پسماند در کشور داده نمی شد. در روش های سنتی مدیریت پسماند در ایران، تنها هدفی که دنبال می شد دور کردن زباله و پسماند ها از محیط زندگی مردم بود. در سال 1282 بود که برای اولین بار با تصویب قانونی، نظافت شهر جزو وظایف شهرداری قرار گرفت و دفع زباله ها به طور مشترک با همکاری مردم و شهرداری انجام شد.
نحوه مدیریت زباله و پسماند ها تا حدود سال 1340 به همین گونه انجام می شد. اما با رشد جمعیت شهر ها، حجم و نوع پسماند ها تغییر پیدا کرد. در نتیجه این اتفاق، بازیافت و دفع پسماند ها به شیوه های غیر بهداشتی و غیر قانونی انجام می شد که موجب آلودگی محیط زیست و مشکلات بهداشتی گردید. در پی اعتراض مردم به این مسئله، قانون جدیدی تصویب شد که در طی آن نظافت و نگهداری از معابر شهر، قنات ها و جوی های آب و فاضلاب به شهرداری محول شد.
در اوایل دهه شصت بود که مراکز بازیافت زباله در شهر های بزرگ ایجاد شد و مدیریت پسماند اهمیت بیشتری پیدا کرد. سازمان های بازیافت علاوه بر اینکه مسئولیت تفکیک پسماند ها را بر عهده داشتند، در جهت بالا بردن آگاهی مردم نیز اقداماتی انجام می دادند.
پس از آن در سال 1364 بود که شهرداری تهران با هدف جلوگیری از پراکنده شدن پسماند ها در سطح شهر، سیستم جدیدی را برای مدیریت دفع و جمع آوری زباله و پسماند ها اجرا کرد. در طی این اقدام حدود 1200 مرکز که به صورت غیر بهداشتی به جمع آوری پسماند ها می پرداختند، با کانتینر هایی جایگزین شدند.
در سال 1376 طرح و متن پیشنهادی قانون مدیریت پسماند، از طرف سازمان بازيافت و تبديل مواد شهرداری تهران، به مجلس ارائه شد که به تصویب نرسید. سپس در سال 1379، سازمان حفاظت از محیط زیست و وزارت کشور، دو لایحه قانونی متفاوت را به کمیسیون امور زیر بنایی دولت ارسال کردند تا بررسی شود. این لایحه ها در نهایت پس از بازبینی و بررسی های لازم، به عنوان یک لایحه به دولت ارائه شد.
پس از تایید هیئت دولت، این لایحه قانونی با نام مدیریت مواد زائد جامد در سال 1381 به مجلس شورای اسلامی ارائه شد. در نهایت در سال 1383، مجلس شورای اسلامی قانون مدیریت پسماند ها را تصویب کرد. سال 1384 بود که آئین نامه اجرایی این قانون نیز با تائید هیئت دولت به اجرا در آمد.
اهمیت مدیریت زباله و پسماند ها
می توان گفت ضروری ترین و اصلی ترین دلیل اهمیت مدیریت زباله و پسماند ها، ایمنی و بهداشت جامعه می باشد. اما این مدیریت باید به گونه ای انجام شود که کمترین آسیب را به محیط زیست وارد کند. با مدیریت درست و اصولی زباله و پسماند ها، علاوه بر اینکه از آلوده شدن محیط زیست جلوگیری می شود، منابع محدود طبیعی زمین نیز به طور بهینه تری استفاده می شوند. به طور مثال در مدیریت ضایعات ساختمانی، با بازیافت نخاله ها می توان مصالح جدید و کاربردی تولید کرد و دیگر برای تولید مصالح جدید از منابع طبیعی موجود استفاده نکرد.
مدیریت پسماند و زباله ها می تواند در کاهش هزینه های اقتصادی نیز تاثیر بسزایی داشته باشد. زیرا یکی از مراحل مدیریت پسماند، کنترل میزان تولید و ایجاد محصول هایی است که قابلیت بازیافت داشته باشند. بنابراین هزینه کمتری برای بازیافت و دفع زباله ها نیاز خواهد بود.
دسته بندی شده در: حمل نخاله و حمل مصالح, مجله
